Op zaterdag 10 september werd de eerste hazelnotendag in de Lage Landen te Ulicoten georganiseerd. We waren te gast op het bedrijf van Jan van Helmond.
Alleen ga je het snelst, samen geraak je het verst. Omdat het “eilandgevoel” een remmende ontwikkeling heeft op de kleine hazelnootsector daagden vele Nederlandstalige hazelnotentelers en starters op. De vlotte netwerking is de achillespees van de allerkleinste tak in de fruitsector. Deze oudste noordwest-Europese fruitteelt brak hier nog nooit door. Onze buren gaven wel aandacht aan dit eiwit- en olierijkgewas. Zij zochten en vonden betere rassen die we wij planten. Er is hier meer teeltkennis en ondernemingsgeest aanwezig in deze kleine sector dan velen vermoeden. Vele betrokkenen van de hazelnootsector waren aanwezig. Er roert veel op het hazelnotenfront. Mits een goede notenkwaliteit en de professionele aanpak zijn de vooruitzichten positief. Er is een groeipotentieel aanwezig door: de toenemend vraag naar een geliefd product ( “Nederlandse hazelnoten” en “ bio hazelnoten”), ervaren boomkwekers, de toenemende vakkennis, de verbeterde mechanisatie, de instroom van professionele ondernemers en landbouwers en de gedrevenheid. Vooraleer aan te planten moet je goed weten/kiezen welk afzetsegment en de schaalgrootte. De juiste prioriteiten en snel in spelen op het extreme weer is uiterst belangrijk om een succesvolle aanplant op te starten.
Enkele bedrijven. De Veredelde Walnoot (boomkwekerij: Jan van Helmond), Bodem en Groen (advies: Marcel de Jong) en de NWG, noten werkgroep, organiseerden een eerste hazelnotentrefdag. De NNV, Nederlandse Noten Vereniging gaf financiële steun. Zowel de oude biopioniers (Harm Tuenter, Jan Frenken en Jos Arits) als nieuwkomers (Gaston Michielsen, Dankert van der Maas) gaven een boeiende inkijk in hun bedrijfsvisie aan de oriënterende boeren en (kleinschalige) instappers.
Nieuwe tijden, nieuwe wegen ? Vele vragen oplossen en veel verdieping nodig? Enkele gespreksonderwerpen worden hier bondig overlopen. Thomas Calle uit Wetteren, zeer grootschalige productie van hazelaarafleggers (100.000 stuks) , gaf een inkijkje in het gespecialiseerde familiebedrijf. De eenjarige afleggers vragen extra startzorgen. Insnoeien en optimale plant- en nazorgen zijn echt noodzakelijk. Eens twee jaar oud dan slaan ze vlotter aan. Voor de belangrijke export naar Duitsland blijft de ‘Hallesche Riesen’ een belangrijk ras. Thomas had een staal (glazen potten) van zijn sortiment bij. Je kon dit vergelijken met de verse notenrassen van Harm Tuenter. Vooral de zoete ‘Gustav’s Zeller’ was een positieve openbaring voor velen. Dit oud, minder bekend en minder productief ras is een mooie noot maar gevoelig voor de hazelnootboorder. De witte kern is geliefd voor nougat. De kostprijs is 2 €/kg duurder dan de gangbare rassen.
Boomkwekerij en onderstamkeuze. De rondgang in de hazelnotenboomkwekerij kreeg veel aandacht. Optimaal onderhoud, veel aandacht voor het bodemleven en -vruchtbaarheid, de watergifte in een gortdroge zomer vraagt veel vakkennis en zweet. De keuze voor afleggers, geënte hazelaars op hazelaarzaailingen (o.a. op zaailingen van ‘Fercoril’) of de boomhazelaars ( C. colurna) is dooorslaggevend. Voor de droogtegevoelige percelen met lage grondwaterstand lijkt de boomhazelaaronderstam voor sterk groeiende rassen aanbevolen. Geen of weinig wortelopslag is de grote zorg bij een rendabele (bio)bedrijf. De grote arbeidsbesparing is niet te onderschatten.
Water is broodnodig in het groeiseizoen. De droogte is een belangrijk thema met nieuwe trends. De productieve hazelaar (bladstand, vruchtgrootte, bloemaanleg) heeft veel water nodig in de snelle vruchtgroeifase van eind mei tot september. De druppelleiding in de bodem leggen bij het machinaal planten lijkt een oplossing. De ervaringen zijn echter beperkt. Recent zijn er druppelaars met een koperen plaatje beschikbaar. De wortels groeien dan niet in de druppelaars. Wegens de krapte op de markt is tijdig bestellen een noodzaak.
Bodemnetten. Howitec, Anton Hulsegge, lichtte de demonstratie van bodemnetgebruik toe. Sneller opruimen bij de vroege vruchtval door de hazelnootboorder, welke gaasgrootte, kosten-batenanalyses, snel vlot uiten oprollen, optimale netbreedte, betere nootkwaliteit en de positieve Duitse ervaringen houden velen bezig.
Sortiment en raskeuze. Blijft de moeilijkste keuze maar de kennis groeit. Extra tijd uittrekken voor informatie vergaring is onmisbaar. Enkele liefhebbers en telers speuren intensief naar verbeteringen. Enkele vondsten worden nu opgevolgd. Het knappe speurwerk van de Nederlandse Edmont Kwanten (Groningen) en zijn genummerde Emoa-selecties worden in het Duits hazelnotenonderzoek hoog gewaardeerd. Verschillende selecties gaven uiteenlopende resultaten. Sommige zijn plaatselijk (zeer) beloftevol. Een ander voorbeeld is de Poolse ‘Katalonski’ die nu Duitse ‘Louisen Zellernuss’ blijkt te zijn. De hier bekende ‘LTZ’ of ‘Lang Tidlig Zeller’ blijkt de oude Duitse ‘Frühe Lange Zeller’ te zijn! Mijn moeizaam, langdurig speurwerk, een voorlopige synoniemenlijst van de hazelnoten, is binnenkort beschikbaar.
De “Amerikaanse” hazelnoten-hybriden of “trazels” ? Deze worden nu hier beperkt geplant. Volgens G. Michielsen zijn ‘Dorris’, ‘McDonald’ en ‘Yamhill’ goede smaakvolle rassen. Vast en zeker opvolgen. Zie ook mijn boekbespreking “The hazelnut and chestnut handbook” van J. en D. Zarnowski, 2020, Nutty Ridge, USA. Dit verscheen in “FRUIT”, (Vlaams vakblad), NNV-ledensite en Pomospost, Nl).
Startende hazelnootteler? Aanbevolen literatuur Naast andere standaardwerken w.o. “De teelt van hazelnoten “(2020), NNV. Dit is een goede startbasis voor elke beginner. Zuivere biopasta of notenmoes (notenboter). Bij de blinde, zuivere, bio hazelnootpasta proef scoorde de Frenken pasta het best. 7 verschillende pasta’s werden vergeleken. In de zuivere pasta’s wordt niets bijgevoegd. Enkel rozijnen zijn toegelaten mits vermelding. HARO is hazelnoten en rozijnen. 17 deelnemers beoordeelden de smaak. De kleur werd als ondergeschikt ervaren. Door te weinig beoordelingen werd dit niet verwerkt. 1. Frenkenpasta, bio-hazelnoten : 7,7/10: zeer smeerbaar, smeuïg, homogeen, goed, lekker, olie achtig, plakkerig. 2. Monki bio-hazelnoten. 7,3/10: heerlijke geur, dikke pasta, niet dominante smaak, echte hazelnootsmaak, neutraal. 3. Horizon, bio-hazelnoten. 6,8/10: flets, nootsmaak, vettig, bittere nasmaak 4. Horizon, HARO (11 % rozijnen). 6,7/10: plakkerig, flets, zoet, smeuïg, weinig geur, goede nasmaak. 5. Nice&Nuts, Ekoplaza, bio-hazelnoten. 6,5/10: smaakvol, zeer goed, iets bitter, zwaar, harde brokjes, te droog. 6. Carrefour bio-hazelnotenpasta. 6,2/10 : waterig, zoet, zachte smaak, wrang (2x), weinig geur, bitter (2x) . 7. Monki, bio-HARO (11 % rozijnen). 6,1/10: flets (2 X), zoet, vast, lekker, vast. Hou de notenkernen en moes steeds koel en donker. De notenschaal geeft de beste bewaring voor de oxidatiegevoelige kern. Eventueel de kernen invriezen of in vacuümzakken bewaren. Er was ook een olieperser aanwezig, Fred Verlinden, Vigor, Halen, Be.
Besluit. Kortom een boeiende hazelnotendag in het begin van het drukke oogstseizoen dankzij de inzet van velen. Een echte primeur over de fascinerende struik met gezonde, lekkere noten in onze streken. Tot in 2024 voor de tweede hazelnootdag. Vincent Turkelboom 23/09/22